Ο κοινωνικός χάρτης της Αθήνας

Μεγάλη υποβάθμιση σε μια ζώνη που αρχίζει από τα Κάτω Πατήσια και τον Άγιο Παντελεήμονα και φτάνει μέχρι τον Πειραιά, συσσώρευση πλούτου στα βόρεια και στα «νέα» βορειοανατολικά προάστια όπως το Ντράφι, το Πικέρμι, η Παλλήνη και η Καλλιτεχνούπολη, ελεύθεροι χώροι μακριά από τις περιοχές που τους έχουν πραγματικά ανάγκη.

Σημαντικές ανισότητες στον κοινωνικό χάρτη της Αθήνας αποτυπώνει έρευνα ειδικών . Στο μικροσκόπιο της έρευνας μπαίνουν οι πλέον υποβαθμισμένες περιοχές της πρωτεύουσας, οι συνοικίες με τα υψηλότερα και τα χαμηλότερα εισοδήματα, τα τμήματα της πόλης με τις πιο γηρασμένες κατοικίες, οι γειτονιές όπου οι κάτοικοι συνωστίζονται σε ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα και πολλές ακόμα παράμετροι. Όπως επισημαίνουν ο διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος «Αστική Αναγέννηση» του UCL κ. Νίκος Καραδημητρίου και ο αντιπρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών και καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο κ. Θωμάς Μαλούτας, «όπου συνδυάζεται η κοινωνική υποβάθμιση με τις κακές οικιστικές συνθήκες υπάρχει σοβαρή πιθανότητα δημιουργίας περιοχών πολλαπλώς υποβαθμισμένων με πληθυσμούς κοινωνικά αποκλεισμένους».

Συγκεκριμένα από την έρευνα προκύπτει πως εκτός από πολλές γειτονιές του κέντρου της Αθήνας, μεγάλο πρόβλημα εντοπίζεται σε περιοχές όπως ο Ρέντης, ο Ταύρος, το βόρειο Μοσχάτο και στην πλευρά του Πειραιά που συνορεύει με τη Νίκαια. Επιπλέον, στις υποβαθμισμένες περιοχές περιλαμβάνονται τμήματα της Καλλιθέας, περιοχές στα όρια του Δήμου Αθηναίων με το Γαλάτσι, τμήματα του Αιγάλεω, του Περιστερίου, του Περάματος, της Σαλαμίνας και της Λούτσας.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι πλέον υποβαθμισμένες περιοχές δεν συμπίπτουν απαραίτητα με αυτές όπου βρίσκονται τα χαμηλότερα εισοδήματα. Ενώ οι πιο προβληματικές συνοικίες- σύμφωνα με την έρευνα- εντοπίζονται στον νότιο- νοτιοδυτικό άξονα που συνδέει το κέντρο της Αθήνας με το κέντρο του Πειραιά, οι μεγάλοι πληθυσμοί με χαμηλό εισόδημα συγκεντρώνονται σε τμήμα των Αχαρνών, του Ζεφυρίου, του Καματερού, των Άνω Λιοσίων του Ιλίου, του Ασπροπύργου, της Ελευσίνας. Ακόμη, σε μικρά τμήματα της Νίκαιας, του Πειραιά, της Αγίας Βαρβάρας, του Κορυδαλλού, του Ταύρου και σε μεγάλο τμήμα του Ρέντη.

Στα όρια. «Η Αθήνα τώρα αγγίζει τα λειτουργικά όριά της έπειτα από μια μεγάλη περίοδο έντονης επέκτασης στα ορεινά και τις παραλιακές ζώνες πρώην δεύτερης κατοικίας. Οι ζώνες αυτές για να φιλοξενήσουν σημαντικά μεγαλύτερους πληθυσμούς θα πρέπει να γίνουν πολύ πιο πυκνοδομημένες με αποτέλεσμα να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας τους. Από την άλλη, μεγάλο μέρος του οικιστικού αποθέματος στον πυρήνα της πόλης διανύει την 4η ή την 5η δεκαετία ζωής του και θα χρειαστεί σημαντική επανεπένδυση για να παραμείνει λειτουργικό και να ικανοποιεί τις ανάγκες στέγασης του πληθυσμού. Επιπλέον, μεγάλες περιοχές του πυκνοδομημένου κέντρου κατοικούνται στην πλειονότητά τους από οικονομικούς μετανάστες, των οποίων η κοινωνική ενσωμάτωση αποτελεί σημαντική πρόκληση πολιτικής. Για τους λόγους αυτούς, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να δημιουργηθούν περιοχές που θα συνδυάζουν χαμηλή ποιότητα κατοικίας με ελλειμματικές κοινωνικές και λοιπές υποδομές, ενώ ταυτόχρονα θα παρουσιάζουν έντονα στοιχεία κοινωνικής υποβάθμισης. Έτσι, είναι πολύ πιθανό να δημιουργηθούν περιοχές με πληθυσμούς κοινωνικά και χωρικά αποκλεισμένους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται», επισημαίνουν οι κ.κ. Καραδημητρίου και Μαλούτας.

Για να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι ερευνητές επεξεργάστηκαν δεδομένα σχετικά με την ανεργία, τα εισοδήματα και το επίπεδο εκπαίδευσης καθώς και την πυκνότητα δόμησης, την παλαιότητα των κτιρίων και την κακή ποιότητα των υποδομών, π.χ. έλλειψη θέρμανσης.

Από τα στοιχεία για την κατανομή του πληθυσμού βάσει των επαγγελμάτων και του μορφωτικού επιπέδου, προκύπτει πως η μεγαλύτερη συγκέντρωση υψηλών εισοδημάτων εντοπίζεται στα βόρεια: Ψυχικό, Νέο Ψυχικό, Φιλοθέη, Χολαργός, Παπάγου, το μεγαλύτερο μέρος της Κηφισιάς, της Πεντέλης, Εκάλη, Δροσιά, Άνοιξη, Άγιος Στέφανος, Διόνυσος. Επιπλέον, μεγάλα εισοδήματα καταγράφονται σε Πικέρμι και Παλλήνη, Ντράφι, Καλλιτεχνούπολη και Θρακομακεδόνες.

Εκτός από το Κολωνάκι στο κέντρο και μικρά τμήματα της Νέας Σμύρνης και του Παλαιού Φαλήρου, συγκέντρωση πλούτου στα νότια συναντάται στον Άλιμο, τη Γλυφάδα και περισσότερο στη Βούλα και τη Βουλιαγμένη. Ακόμα εντοπίζεται σε μικρό τμήμα της Βάρης.


Πώς το Ελληνικό μπορεί να σώσει το Αιγάλεω
Κονδύλια για να αναβαθμιστούν οι πλέον υποβαθμισμένες περιοχές- σύμφωνα με τους ερευνητέςμπορεί να βρεθούν από την ήπια αξιοποίηση των μεγάλων χώρων όπως το Ελληνικό και τα Ολυμπιακά Ακίνητα στο παραλιακό μέτωπο, αλλά και από την αξιοποίηση των ωφελειών που δημιουργούν υποδομές όπως το Μετρό.

«Στην περίπτωση της Αθήνας, αξίζει να εξεταστεί σοβαρά η δυνατότητα χρησιμοποίησης των υπεραξιών που δημιουργεί η κρατική παρέμβαση. Για παράδειγμα, με την κατανομή συντελεστών δόμησης, τα προγράμματα αναπλάσεων και την επένδυση σε υποδομές μεταφορών, δημιουργούνται υπεραξίες οι οποίες στην συντριπτική τους πλειονότητα καταλήγουν στους ιδιοκτήτες γης και στους κατασκευαστές ακινήτων. Προκειμένου να χρηματοδοτηθούν προγράμματα αστικής αναγέννησης στις πλέον υποβαθμισμένες γειτονιές μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέρος από αυτές τις υπεραξίες όσο και μέρος των κερδών από την περιβαλλοντικά ευαίσθητη και υψηλής πολεοδομικής ποιότητας εκμετάλλευση μεγάλων δημόσιων ιδιοκτησιών γης», επισημαίνει ο λέκτωρ του Βartlett School of Ρlanning στο UCL κ. Καραδημητρίου. Από την έρευνα προκύπτει ότι οι μεγάλες εκτάσεις που θα ήταν δυνατό να αξιοποιηθούν βρίσκονται μακριά από τις πυκνοδομημένες και υποβαθμισμένες περιοχές.

«Το ζητούμενο, κατά τη γνώμη μας, είναι να αξιοποιούνται οι πόροι που υπάρχουν σε μητροπολιτικό επίπεδο για την κατά προτεραιότητα κάλυψη των αναγκών των περιοχών στις οποίες εντοπίζεται η μεγαλύτερη υποβάθμιση. Χωρίς βέβαια αυτό να γίνεται εις βάρος άλλων τμημάτων της πόλης» επισημαίνει ο κ. Καραδημητρίου και τονίζει πως «στο πλαίσιο αυτό, θέτουμε προς συζήτηση την ιδέα ότι η κάρπωση υπεραξιών από την άμεση ή έμμεση κρατική ανάμειξη στην αξιοποίηση της γης και τις υποδομές και η στρατηγική αναδιανομής τους θα προσέφερε σημαντικές δυνατότητες αντιμετώπισης κοινωνικών και πολεοδομικών προβλημάτων σε συγκεκριμένα σημεία της πόλης».

«ΤΑ ΝΕΑ»